شعر ترجمه
لالا لالا گال افتا بخواب بخواب اي گل آفتابم
لالا لالا بلن بالا بخواب بخواب اي بلند بالايم
لالا لالا گال لاله بخواب بخواب اي گل لالا ام
سفر برده به چه حاله سفر رفته به چه حالي است
هوا تازه بنه تيله هوا تار و زمين گل آلود است
زمانه چغر قيله روزگار مانند قير ساه و گرفته است
هواي سينه پردرده هواي سينه پر درد است
خاشي يا ر ا بورده خوشي ها را آب برده است
بوين هارسته ر منگه نگاه كن مترسك را كه منگ است
جواب آرنه سنگه جواب هر آينه اي سنگ است
لالا لالا گال انار بخواب بخواب اي گل انارم
كلاغ نيشته سحر چنار كلاغ ، سر چنار نشسته است
هوا هر دم به يك رنگه اوضاع هر لحظه اي به يك رنگ است
گاليله پي تيرنگه گلوله در پي قرقاول است
دنييه مرغ و مرغانه مرغ و تخم مرغي در بساط نيست
سره تاريك زندانه خانه تاريك زندان است
سگ همشايه ل (او) كانده سگ همسايه ، پارس مي كند
روز مردمه ش (شو) كانده روزگار مردم را سياه مي نمايد
بهار برده باز انه بهار رفته باز مي آيد
سفر برده چو ننه چرا سفر رفته بر نميگردد؟
كچامه جان لالا لالا نهال من بخواب بخواب
من اينجه دل دره پي يا من اينجا هستم ، دلم جاي ديگر است
زمين چره هوا تازه زراعت پر از وجين و هوا تار است
لته بي پايه اجاره باغ ، بي حصار و پرچين مانده است
سره بي نون و شالي يه خانه ، بي نان و شالي است
كلا و پستو خالي يه كوزه و انباري خالي است
روز انه روزگار ننه روز مي آيد و روزگار خوشي در پي نيست
گالا وسته بهار ننه براي گا ها بهار فرا نمي رسد
پير ديره برار ديره پدر دور است ، برادر دور است
وچه ، جوان نوي پيره بچه ، جوان نشد پير مي شود
تارم لــــمـــپـــا بــــــي نفته چراغ كنار اجاق بي نفت است
اكله خاشكه چن و خته آب جوي ، مدتي است خشكيده است
لالا لالا گال هلي بخواب بخواب اي گل آلويم
ننا دره تن پلي مادر ، در كنار توست
وبا ساله گوني اسا گويي اكنون ، زمان وبا سال است
كفنه يك به يك دارا (يك) يك به يك درختها مي افتند
دويمه خاندله بي سروصدا
ديمه بمويه شپل صدا
اگر رفق هستي بفرما بالا
اگر دشبند هستي بواشي فنا
ستاره آسمان نقش زمينه
خادم انگوشترو يارم نگينه
خادم انگوشترويادم فيروزه
غم دنيا نخور دنيا دروزه
ستاره البسو كانده هواج ِ
منه دل گفتگو كانده كيجا جِ
هنوزدارمه اميد بالاخدا جِ
مره برسانه مِ دل بخاج ِ
اگه انگور نواشه ميوه خوبه
اگه دتر نواشه بيوه خوبه
اگه يك شَُ ( شو) بخاسم دِتِر پيش
براي بيوه زن گاليله خوبه
خداوندا ندمبه مره چي يه
قبول دل من ندمبه كي يه
قبول دل من مردم كيجا
كاجه پيدا كنم مثل ته دلخا
اگر ته بلبلي من چلچلامه
اگر ته عاشقي من مبتلامه
مره بلبل واري هي نالش انه
گاليله مثل ورف و وارش انه
بررسي باورها آغازگاه پيدايي فرهنگ است. با تحول باورها به عنوان بنيادي ترين جهان بيني انسان، فرهنگ سويه هاي گوناگوني به خود مي گيرد. شناخت فرهنگ هر ملت و قومي بدون شناخت تحولاتي كه در باروهاي ان قوم به وجود آمده امكان پذير نيست . بنابراين شناخت تحولات و تطوري كه درباورها، خرافات و موهومات يك قوم تا كنون در رخساره هاي گوناگون نمود پيدا كرده است ما را در شناخت بسياري از تحولات اجتماعي، اعتقادي، سياسي و فكري ايران زمين ياري خواهد نمود.
عقايد و باورداشتهاي هر قومي با توجه به شيوه زندگي، در عمق فكر و ذهن آن قوم ريشه دارد و هنگامي كه با ديد باز و تفكري ژرف به مفهوم اين اعتقادات توجه داشته باشيم، در خواهيم يافت كه در هر كدام از آن باورهاي ويژه ي دستوري، بهداشتي، اخلاقي وانساني بسيار مفيد نهفته است كه رعايت كردن آنها نه تنها مفيد و لازم زندگي مي باشد، بلكه در نهايت در راستاي رهنمود دادن به مردمي خواهد بود كه به اين باورها معتقد هستند. حتي در افراطي ترين اين دستورات راز و رمزي پنهان است كه به علت فراموشي فلسفه وجودي آن آداب معمولاً آنها را خرافات مي نامند. آنچه در اجتماعات كنوني به عنوان خرافات و موهومات به چشم مي خورد جلوه هايي از انديشه ها و اعتقادات نياكان ارجمند ماست، كه ريشه يابي و تحليل اين باورها كه در زمان هاي دراز دگرگوني ها به خود گرفته، در اثر پيشرفت روزافزون بشر به دست فراموشي سپرده شده است. خيلي از اين باورها نشان دهنده عدم شناخت بشر اوليه از محيط و طبيعت اطرافش بوده است كه امروزه به سبب بالا رفتن علم آگاهي اش به صورت پندار و خرافه در آمده، ولي به عنوان گنجينه هاي مسير تكاملي و پيشرفت انديشه بشري بايستي به ثبت رسانده شود
.
* آب و آيينه،روشنايي و آرد و نان،بركت است.
* آدم پير بركت خانه است.
* استخوان گوشت قرباني وخون حيوان قرباني شده را بايد درچاله اي دفن نمود و رويش را باخاك پوشاند تا سگ كه نجس است آنرا دهان نزند و نخورد.
* اگر از چيزي يا كسي خوشت آمد بايد بگويي ماشاالله.
* اگر بچه اي چشم نظر شده باشد،برايش اسپند دود مي كنند ويا تخم مرغ مي شكنند تا خوب شود.
* اگر به منزل اقوام سركشي كني طول عمرت زياد مي شود.
* اگر پاي كسي به پشت پاي فرد جلويي اش برخورد كند،بايد به يكديگر دست دهند تا دعوا نشود.(نوعي عذرخواهي است)
* اگرتخم مرغ خام را دندان بزنند تا ببينند سفت است يا نه، نبايد آنرا زير مرغ كرچ جهت جوجه شدن بگذارند.
* اگر درخت گردويي بعد از مدت مقرربه حاصل ننشيند،خاكستر در سايه اندازش بريزند سال بعد به محصول مي نشيند.
* اگر زرده ي تخم مرغ سياه را برسرت بمالي سردردت خوب مي شود.
* كندن ناخن در شب خوب نيست.
* اگر شغالي زوزه بكشد وسگ جواب دهد صبح روز بعد هوا آفتابي مي شود.
* اگر كسي چيزي به عنوان هديه براي ديگري بفرستد، گيرنده ي هديه بايد درآن ظرف چيز ديگري برايش بگذارد.(به رسم سپاس)
* اگر كسي درشب با جوراب بخوابد،خواب بد مي بيند.
* اگر كسي در شب زير درخت گردو بخوابد جن زده مي شود.(باعث خفگي ميشود)
* اگر كسي شير و ماهي را باهم بخورد بداست.
* اگر كسي عسل وخربزه را باهم بخورد بد است.
* اگركسي بند انگشتان خود را بكشد طوري ايجاد صدا كند بد است.(به ضعف اعصاب دچار ميشود)
* اگر مردي نان سوخته بخورد از توليد مثل مي افتد.
* اگر نان را باكارد يا چاقو ببرند بد است(جنبه ي حرمت دارد)
* با شكم سير به حمام رفتن كراحت دارد.
* بالاي سقف ساختمان در قسمت كلاغ نشين،شاخ گوزن مي گذارند تا دفع چشم نظر كند و همچنين مار را فراري مي دهد.
* بچه را بايد از كساني كه چشمشان شور است و نظر مي زنند پنهان كرد.
* بچه را نبايد به طور متوالي به طرف بالا پرتاب كرد و گرفت،زيرا عاقبت خوبي ندارد.
* براي بچه بايد نام خوب انتخاب كرد.
* براي چشم زخم نخوردن از كسي اسپند دود مي كنند.
* برنج خام خوردن باعث كرم خوردگي دندان مي شود.
* كار عمر را زياد مي كند.
* به بچه اي كه لكنت زبان دارد يا دير حرف مي آيد تخم خام كبوتر مي دهند.
* به سوي چراغ، قسم خوردن معمول است.
* به تيره آفتاب و يا به آفتاب قسم خوردن معمول است.
* پا تو كفش ديگران كردن خوبيت ندارد.
* پنجه به زانو گفتن غم مي آورد.
* پوست پياز و پوست تخم مرغ را بسوزانند آدم جني مي شود.
* پيش پاي عروس در جلوي خانه ي داماد اسپند دود كرده و حيواني حلال گوشت را قرباني مي نمايند.
* تار عنكبوت براي شكستگي و بريدگي ناف است وخون را بند مي آورد.
* تفنگ خالي را نبايد طرف كسي گرفت چون ممكن است شيطان آنرا پر كرده باشد.
* جارو كردن خانه درشب يا غروب افتاب بد يُمن است.
* حجامت كردن سبب پاكي خون مي شود.
* حمام رفتن انسان را سبك و شاد مي كند.
* خميازه كردن واگير است و به ديگران سرايت مي كند.
خوامبه يك بار ديگه حرف خدايي بزنم / از مَهِ قُرب خدا،مزد ودعائي بزنم بئورم از رمضان،ماه صفاي دل و جان / رمضان هسته شفا بخش تن و روح وروان خوامبه يك بار ديگه حرف خدايي بزنم از مَهِ قُرب خدا،مزد ودعائي بزنم بئورم از رمضان،ماه صفاي دل وجان رمضان هسته شفا بخش تن و روح وروان رمضان رنگ خدا دارنه ،برارا زمانه سحرش لطف و صفا دارنه ،بري هركه خانه ماه قرآن ونزولِ بركات ،رمضان ماه نزديكي انسان به خداهه،رمضان افطاري رمضان گر بَوُيادِ ضعفا عمل اَر اين بواشه،مِشكلِ نِه نهِ هيچكه سرا رمضان ماه طلاييَ ميانِ همه ماه ليلة القدرش رهاييّ اَماهَه ،زگناه در شب قدر اگر جانبِ حق رو هكانيم نالهِ درگاه خدا هِستيم و،وِضو هكانيم غزل سبز بهاري بخوانيم پيش خدا دِنهِ جواب اِمارَ به خادش جانِ خدا شبِ قدر رمضان ماه مناجات علي است ماه ديدار دوعاشق وملاقات علي است ناله قد قتل از عالم بالا اِنِ گوش كه علي شهيد وُنهِ دست منافق ته،به هوش داغ مظلومي حيدر بخدا هَستهِ زياد كه به چاه گُونه خاشِ دردِ دلِ،بره زياد بر شهيد رمضان جن ملك سر زننه اين علي كيه كه سر ازغمِ حيدر،زَننه رَمِضان ماه علي هَستهُ مَهِ قرب خدا علي در ماه خدا شهيد وُنهِ وقت دِعا ليلة القدر ته شيعه رمضان هَسته بدان از خدا گرني خاش مِزد يَقيناً ،نه گمان هر گنهكاري كه توبه هكانه در شب قدر توبه اش وُنهِ قبولْ ،حقّ علي در شب قدر (نصرتا)هر شب تهِ قدرِ،به خاد فكري هكان علي رِ واسطه بَيْ در شب قدرِ رَمِضان سيد نصرت الله حسني به نقل از سايت بالاجاده
| ديارمان بالاجاده كه از ديرباز به دارالمومنين مشهور است خواستگاه زنان و مردان مومني است كه همه ابعاد دين را حرمت نگه مي دارند و به ارزش هاي الهي احترام و پاسداشت ويژه. ديارمان بالاجاده كه از ديرباز به دارالمومنين مشهور است خواستگاه زنان و مردان مومني است كه همه ابعاد دين را حرمت نگه مي دارند و به ارزش هاي الهي احترام و پاسداشت ويژه. ماه رمضان با همه الطافي كه به همراه خود دارد سبب پيدايش فرهنگ ويژه اي در اين ماه در بين مردمان مان شده است.مردمي كه خود خواسته به استقبال دين شتافته اند و مصداق لا اكراه في الدين هستند. فرهنگ غني مردمان بالاجاده همواره سبب تهيه برنامه هاي مناسبتي از مردم اين ديار توسط رسانه ملي شده است از اين رو در ماه مبارك رمضان نيز برنامه مستند سحرخواني از طرف شبكه چهار سيما تهيه و آماده پخش شد. سحر خواني در ماه رمضان بدين صورت بوده كه :فرد سحرخوان (ملا) ساعتي قبل از اذان صبح با حركت در كوچه ها به همراه يك نفر چراغ دار و يك نفر طبالچي با خواندن مدح مردم را به اماده شدن براي سحر و خواندن نماز صبح دعوت مي كردند.چراغ دار مسئول تامين روشنايي و طبالچي هم مسئوليت نواختن طبل و بيدار كردن مردم را به عهده داشتند.
قابل ذكر است كه با ورود فناوري اين سنت قديمي كاملا از فرهنگ روستايمان رو به فراموشي سپرده شده است. |
نوعي شادماني احترام به مسافر است كه از قديم در ايران مرسوم بود و به روش خاصي اجرا مي گرديد. درطول تاريخ دچار دگرگوني نيز شده است . خواندن چاووشي به هنگام رفتن و بازگشتن مسافر انجام مي شده است . در گذشته به علت عدم وسايل نقليه و در نتيجه طولاني شدن مدت مسافرت اعضاي خانواده ، دوستان ، همسايگان و اقوام مسافر پيش حركت ، در خانه ي او اجنماع كرده و تا محل كاروان ، او را همراهي مي كردند. در اين ميان مسافر با تك تك افراد خداحافظي مي كرد ويا به بعضي سفارش هاي خاص مي نمود.
به هنگام خروج مسافر ، يكي از اعضاي خانواده با سيني حامل آينه ، ظرف آب ، ظرف گندم يا برنج و سكه به مقابل مسافر آمده و مسافر نيز پنجه ي خود را بر روي كاسه ي گندم يا برنج مي كشيد كه علامت رزق و روزي است سپس به آينه نگاه مي كرد و پس از حركت ، آب كه اساس زندگي و نشانه ي روشنايي است در پشت سر او ريخته مي شد ، سكه نيز به فقيري داده مي شد.
در باور عامه ريختن آب در پشت سر مسافر نشان از اين دارد كه مسافر سالم و تندرست باز مي گردد.
چاووش خوان از هنگام حركت مسافر از خانه تا محل پيوستن به كاروان در ميان همراهان به چاووشي مشغول مي شد و در اشعار خود از سلامت مسافر و بازگشتن او وتندرستي خانواده و حفظ و حمايت فاميل از خانواده ، كار و زندگي او مي گفته است. اين اشعار در پس از اسلام با تكريم از پيشوايان ديني و فرستادن صلوات وگاه هم خواني كردن جمعيت ، رنگ اسلامي به خود گرفت . با توجه به اين كه قرآن ني در كنار سيني آب و آينه و گندم ( يا برنج ) و سكه افزدوه شد و مسافر خود را موظف به بوسيدن كلام الله مجيد مي داند در بازگشت مسافر نيز به همان ترتيب اقدام به آَشنايان مسافر در محل جدا شدن از كاروان مجتمع كرده به پيشواز رفته و با خواندن همان اشعار مسافر را تا خانه همراهي مي كنند و در جلوي در خانه با توجه به توان مالي مسافر ، حيواني ( مرغ ، خروس ، گوسفند ، غاز و ...) قرباني مي كنند و به فقرا مي بخشند.
نوع بازي: پسرانه تعداد نفرات: 2 نفره و گروهي وسيله ي بازي: چولنگ.دو چوبي است كه ممكن است به بلندي قد بازيكن و يا بلندتر از او باشد.از فاصله ي نيم متري زمين و گاهي بيشتر، داراي شاخكي است كه كف پا در آن قرار ميگيرد. روش اجراي بازي: در روزهاي برفي، زماني كه برف تا زانو ويا بيشتر از سطح زمين نشسته است و يا زمانيكه كوچه ها پرگل و لاي مي باشد، بچه ها و بيشتر آناني كه كفش آنها در اثر پارگي آب مي د هد، از«چولنگ» يا«چوپا» استفاده مي كنند. بچه ها هر پايشان را در يكي از دو چوب «چولنگ» كه داراي زايدهاي براي جاي پا است گذاشته و با دستها، قسمت بالاي دو چوب را مي چسبند. به جاي بر داشتن هرپا در موقع راه رفتن، پا را با«چولنگ» حركت ميدهند و قدم برمي دارند. به اين طريق ميتوانند سفارشات پدرو مادر را در و همسايه ها برسانند. گاهي بچه ها به صورت گروهي و يا دو به دو، مسافتي را با «چولنگ»، در ميان برفها و گل ولاي، مسابقه مي دهند. چه بسا به زمين افتاده و موجب خنده ي سايرين مي گردند.گاهي نيز در حين رفتن، يكي از چولنگها را بالا آورده و به ديگري حمله مي نمايند، كه طرف مقابل را زمين زده و موجب خنده شوند وآن فرد از دور مسابقه خارج گردد. گاهي هم در حين حركت به هم تنه ميزنند شيرينكاريهاي فردي در اين بازي نيز ديده مي شود. از جمله ايستادن روي يك چولنگ؛ و يا آن كه پايه ي دو چولنگ را باز كرده و سرهايشان را جفت مي ن ايند و خود در پشت دو چوب قرار ميگيرند.گاهي اوقات، مسابقاتي رو به عقب (از پس) انجام ميگيردكه بسيار مشكلتر است كه افتادن بچه ها در چاله چوله ها، سبب خندهي سايرين ميشود.
مواد لازم : 1- دوغ 2- برنج گرده 3- سبزي آش ( اسفناج ، گشنيز، جعفري، سير سبز يا سبزي هاي صحرايي مانند : سليمه ، اشكنه ، تلي پا ، الزو ) 4- سير خام 5- نمك 6- نعناع خشك 7- فلفل كوبيده
شيوه پخت : برنج را پاك كرده و شسته شده را با مقداري آب در ديگ مي پزيم و روي شعله بار مي گذاريم فم قداري نمك به ان مي افزاييم . پس از ان كه برنج كمي دانه باز كرد ، سبزي آش يا ساقه هاي سير وب رگهاي سبز آن كه از پيش شسته و كمي ريز كرده ايم ، در ديگ مي ريزيم . سبزي آش دوغ و آش ماست را زياد خرد نمي كنيم . اسفناج ها و برگ سبز سيرها را بيش از دو سه تكه نمي نماييم.
سبزي كه پخته شد و آش به "وشت " و به لعاب نشست ( جا افتاد ) آن را از روي شعله بر مي داريم و هم مي زنيم . آش كه نيم سرد شد سير خام پوست گرفته و كوبيده را همراه نعناع خشك در ظرف محتواي دوغ مي ريزيم و هم مي زنيم ، سپس دوغ سير خام و نعناع را در آش مي ريزيم و با كفگير هم مي زنيم تا مخلوط شوند و حالت روان پيدا كند . اگر بي توجهي كرده و دوغ را در آش گرم بريزيم ، آش اصطلاح " مي برد" يعني آب و دانه جدا مي گردد. آش دوغ زده را در ظروف دلخواه مي ريزيم و آن را بيشتر با تلاجي ( ماهي كَلمه ) مي خوريم .
قمه زني: اين رسم در پيش از انقلاب در بالاجاده متروك شد. در زماني كه رواج داشت در ظهر عاشورا، قبل از پايان يافتن مراسم عزاداري، عدهاي كه داوطلب قمه زني بودند به حياط پشت تكيه كه اكنون ساختمان جديد تكيه در آن واقع است رفته و با قمه يي بر سر خود ميزد و خون مختصري ميآمد. هدف از اين عمل اين بود كه شخص خود را داوطلب جنگ با يزيديان ميدانست. پس از آن به گرمابه ميرفت.
عبور ذوالجناح و آتش زدن خيمه: در نزديكي ظهر عاشورا، هنگامي كه همه ي دسته هاي عزادار در مقابل انبوه جمعيت به سينه زني و زنجيرزني مشغولند و نوحه خوانها به نوبت نوحه سرايي كرده، اسب (ذوالجناح) بدون امام حسين (ع) را وارد حياط تكيه ميكنند در اين هنگام برخي بچه هاي خود را زير اسب عبور ميدهند، بيماران نيز افسار اسب را گرفته و يا از زير ذوالجناح رد مي شوند و طلب شفا مي كنند. بيماران و هركس نذوراتي دارد مقداري پول به دارندهي اسب مي د هد. هم زمان نمايش جنازه ي بي سر حضرت علي اكبر (ع) كه بر رو چوبي قرار گرفته اجرا مي شود، شخصي هم نقش حضرت سجاد (ع) را دارد كه با بدني به غل و زنجير بسته شده بر اسبي نشسته و جلودار اسرا ميباشد پس از يكي دوبار دور زدن در داخل حياط تكيه، شمر با شمشير برهنه، پيشاپيش يزيديان وارد محوطه ميشود و شروع به رجز خواني ميكند و اين ابيات را بر زبان ميراند:
«
كنون ببين در اين مكان چه آتشي بپا كنم نه خوف از بشر مرا نه ترسي از خدا كنم
اگر خدا قيامتش به روز واپسين بود قيامت مرا ببين به كربلا چه ها كنم
روان چو سيل زخون شير خوارهاش زخون اكبر جوان زمين نينوا كنم
به شرار كينه و دونيزهاي به دست من فرو به چشم و سينهي عزيز كبريا كنم
صداي ضجه ي زنان ز خيمه ها به آسمان چو آتشي به خيمه ي حريم مصطفا كنم
چنان كشم به بند شان، كبوتران اين حرم به نزد شيعيان او، جفا چو آشقيا كنم
بريده چون نمي شود گلو زتيغ تيز من سر حسين تشنه لب جدا من از قفا كنم
به زير سم اسب اين سپاه دشمن خدا سرو تن فتادگان ز همدگر سوا كنم»
پس از رجزخواني به قصدآتش زدن خيمه ها حركت مي كند و خيمه ه ا را كه از گوني هاي كهنه درست شده (گوني پنبه) و ردآن مقداري كاه ريخته شده به آتش مي كشد. ناگفته نماند برخي از افراد در هنگام عبور دسته هاي عزادار يا ورود ذوالجناح، گوسفندي قرباني مي كنند. اين عمل در هنگام عبور دسته هاي عزادار در كوچه هاي محل نيز صورت مي گيرد. پس از پايان اين برنامه، يكي از روحانيون، روضه ي سيدالشهدا را خوانده و مجلس خاتمه مي پذيرد. پس از آن برخي افراد به منازل مسكوني كه طعام مي دهند مي روند
.
شام غريبان:
شام غريبان رسمي است كه در غروب عاشورا انجام مي شود. در غروب عاشورا مردم در تكيه جمع شده، دسته هاي عزادار نيز وارد تكيه شده و پس از كمي نوحه سرايي و سينه زني به منزل اطعام دهندگان مي روند. برخي غذاي خود را در منزل خود پخت كرده و براي اطعام مردم بي بضاعت و غريب و درمانده كه در تكيه جمع ميشوند و به تكيه ميبرند.
ب : مويه (موري):
مويه واكنش بيعي زنان به هنگام فوت نزديكان، دوستان و... است و نشان دهنده ي استعداد ذاتي فرد مويه كننده در سرايش شعر مي باشد. كه في البداهه و در ميان جمع زنان و مردان با صداي بلند و با اندوهي تمام به سرايش مي پردازد. اشعار مويه شرح دلاوري، شادي، وفاداري، صداقت، دوستي، هجران، تلخكامي و ... مرحوم ميباشد هم چنين از دشمني ها و تهمت هايي كه بر او رفته حكايت دارد.
اشعار مويه كه با آنگ و حزن خاصي ار نهاد مويه كننده برميآيد آن چنان سوزناك و غمبار است كه بر هر شنونده يي تاًثير ميگذارد و به گريه وا ميدارد. اين استعداد بديهه سرايي مويه كنندگان، ما را به ياد بديهه سراياني مي اندازد كه از قديم در مزارع و كوه و دشت براي شادماني ها، عشق هاو ناكاميها، دوبيتي هاي محلي سر ميداده اند بدون آن كه سوادي داشته باشند.
الف: سوگواري محرم؛
مهم ترين سوگواري مذهبي در بالاجاده، همانند ساير نقاط ايران براي شهداي واقعه ي كربلاست. كه با شروع محرم هر سال، آغاز ميشود وتا 10 محرم كه سال روز شهادت امام حسين(ع) و يارانش است ادامه دارد. در آغاز كار، هياًت ها جهت تداركات مراسم عزاداري به هريك از اعضا، مسئوليت هايي مي دهند. در شبهاي اول چندان تحركي ديده نمي شود ولي از شبهاي پنجم و ششم، شور حالي ديگر پيدا ميكند. هر شب پس از صرف شام كه توسط برخي تدارك ديده شده، دسته هاي سينه زني و زنجير زني كه همگي ملبس به لباس سياه هستند در تكيه ي محل و كوچه ها و محله ها به راه مي ا تد و مراسم نوحه خواني همراه با زنجير زني يا سينه زني برپا ميكنند. دسته از هياًت هاي عزادار تشكيل شده است. سالها قبل، دو گروه سينه زني به نامهاي هياًت ابوالفضلي و هياًت صاحب الزماني وجود داشته است. چند سال جلوتر هم، دسته ي سومي به نام هياًت حسيني تشكيل شد كه بانيان و بيشتر اعضاي آن از طايفه ي غربتي ميباشند.
اين گروه با هم ياري مردم، ساختمان هياًت حسيني را نيز در محله ي خود، واقع در جنوب آبادي، داير كردند. هر هياًت براي خود ساختماني دارد كه مجهز به سالن عزاداري، آشپزخانه و آبدارخانه هم چنين ظروف آشپزخانه و ظروف آبدارخانه ميباشد.
در شب هاي دهگانه ي محرم، برخي افراد كه توانگرند در تكيه و هيآًت ابوالفضلي و يا صاحب الزماني، مردم را به شام دعوت مي كنند بعضي نيز با دعوت كردن شماري از مردم در خانهي خود، نذورات خود را انجام ميدهند.
مركز تجمع اهالي در مراسم محرم، تكيه مي باشد كه در وسط محل قرار دارد. در شبها، جمعيت زيادي از زنان و مردان در حياط تكيه حاضر شده و به تماشاي مراسم جوش زدن، سينه ز ني و زنجيرزني مي پردازند اين مراسم از شبهاي پنجم و ششم، تا نيمه هاي شب ادامه دارد. ازدحام جمعيت در شب ها ي تاسوعا و به خصوص عاشورا بيشتر از هر وقت ديگر است. در پيشترها، در شب هفتم، دسته ها ي عزاداري بالاجاده به روستاي النگ در شمال محل كه حدود چهار كيلومتر فاصله دارد ميرفت و در شب هشتم، دسته هاي عزادار روستاي النگ به بالاجاده مي آمد. در يكي از سالها، در حين رفتن يا آمدن دسته ي عزادار بالاجاده به النگ، طوق و علم روي فردي به نام (پدر حيدر علي خاكي) ميافتد و آن شخص فوت ميكند واز آن پس اين رفت و آمدها هم كنار رفت.
در سوگواري امام حسين(ع) مراسمي در بالاجاده برگزار مي شودكه به شرح آن مي پردازيم
:
علم بستن و دور دادن آن: علم (پرچم)، نشانگر پرچم امام حسين(ع) است كه با دور دادن آن به خانههاي مردم، آنها را به فراخواني در زير پرچم كه علم مبازپرزه با ستم و ستمگران است دعوت ميكند. اين كار در بالاجاده در روز هشتم محرم انجام ميشود. در اين روز سه هياًت موجود هر كدام در مناطق و محله هاي تحت نفوذ خود «علم» را دور ميدهند. همراه علم چند تن از اعضاي هياًت حركت ميكنند و به هر خانهاي كه ميروند با لعنت كردن يزيد و ذكر صلوات، از صاحبخانه، وجهي به جهت كمك به امورات هياًت و مراسم عزاداري طلب ميكنند. مقدار وجه مشخص نيست و بسته به ميل صاحبخانه دارد. گاهي به جاي وجهنقد برنج، روغن، قند، پارچه، و... ميدهند. در برخي منازل، بنا به درخواست صاحب منزل، علمدار، علم را داخل اتاقها برده (به جهت تبرك جستن) برخي هم پول را به دست بچه ي نابالغ خود داده. و او به علمدار ميدهد. تا شايد به جهت پاك بودن بچة خداوند زندگيشان را رونق داده و آنها را تندرست نگه دارد. در پايان، علمدار براي اهل خانه، دعا ميكند از جمله چيزهاي ديگر كه به علمدار ميدهند. روسري، شربت، شيريني و... است. حوزهي گردش علم براي هياًت حسيني، جنوب و جنوب شرقي محل، براي هياًت صاحب الزماني، جنوب و جنوب شرقي تا اواسط محل، و براي هياًت ابوالفضلي از اواسط تا شمال محل ميباشد.
جوش زدن: اين رسم از شب اول محرم تا 10 محرم برقرار است. هر شب پيش از آن كه دسته هاي سينه زني و زنجيرزني وارد حياط تكيه شوند، افرادي با گرفتن كمرهاي يكديگر، خود را به هم نزديك كرده وبر گرد مشعلي كه در وسط حياط قرار دارد مي چرخند. قرارگرفتن افراد در اين مراسم بدين صورت است كه: با دست چپ كمر نفر بغلي را چسبيده و با دست راست سينه ميزنند و همگام با حركات منظم پا، دايرهوار ميچرخند. در قديم در وسط حياط تكيه سه پايه يي بود كه بر بالاي آن مشعل افروخته بود. در هنگام محرم بر بالاي سه پايه، پارچه هاي كهنه يي را كه پيش از محرم از مردم ميگرفتند، مي افروختند و بر گرد اين آتش شعر ميخواندند. براي جمآوري پارچه هاي كهنه، شماري از بچه ها را به محلات ميفرستادند وآنها اين شعر را ميخواندند: مشعل دله، مشعل دله، و چا بمونه، كوچه دله، جم كاندنه مم سرسو، هركس نديه، دكفه كله. ترجمه آن چنين است:
(براي كهنه هاي) داخل مشعل، بچه ها به كوچه آمدند، آنها كهنه ها را براي روشنايي جمع ميكنند، هركس ندهد، (الهي) در داخل آتش بيفتد.